Hình dung của chúng ta về những kẻ dối trá rất tiêu cực, cảm nhận của chúng ta về động cơ của họ rất mơ hồ, giả định của chúng ta về những tội lỗi nguyên thủy của họ là không dễ thay đổi; và không lạ gì khi chúng ta thường tránh né, chối bỏ cái khả năng là chúng ta có thể, bằng cách nào đó, cũng là một kẻ nói dối.
Nhưng nếu chúng ta chấp nhận rằng, dĩ nhiên, chúng ta dành rất nhiều thời gian trong đời dối trá theo cách này hay cách khác, và nếu chúng ta có thể trở nên độ lượng, cảm thông và quan tâm đến những lý do vì sao mình lại làm thế, thì chúng ta sẽ trở nên chân thành hơn nữa, và nhiều tự do hơn nữa. Chúng ta đã để cho bản thân tập trung vào khía cạnh gian lận, hay phần nào đó, là phạm pháp của việc nói dối – như thể sự gian dối luôn là thứ có thể xảy ra khi nó có liên quan đến một người thầy ở trường, một người cha giận dữ, một băng đảng hay cảnh sát – và vì thế chúng ta bỏ lỡ sự đa dạng mang tính tâm lý phổ biến và tinh tế hơn của việc nói dối, mà trong đó những người tuân thủ pháp luật và cẩn trọng, một số đông có vẻ có đạo đức như chúng ta bị mắc kẹt quá lâu.
Chúng ta, dù không thừa nhận, vẫn tiếp tục nói dối về một vài trong số những điều sau:
NỖI ĐAU
Chúng ta nói dối về nhiều tổn thương gần như không thể nhận thấy – những tổn thương mà người khác đã gây ra cho chúng ta nhưng chúng ta lại không đủ ngôn từ và sự tự tin để nói ra một cách dễ dàng. Chúng ta nói dối về một loạt các bức xúc nhỏ nhặt – thứ đã khiến chúng ta cay nghiệt, cáu kỉnh và ngăn chặn năng lực của lòng nhiệt tình và sự tự nguyện của chúng ta. Chúng ta nói dối về những con người mà chúng ta đang giận dỗi ngấm ngầm.
TỘI LỖI
Chúng ta nói dối về việc cảm thấy hối tiếc thế nào đối với vài điều nhất định mà chúng ta đã làm – về sự mong mỏi được nói chuyện với một vài người nào đó và xin lỗi họ ra sao, giá như chúng ta biết được họ có thể sẽ đón nhận lời thú tội của chúng ta với một mức độ nào đó của sự tha thứ.
SỰ YẾU ĐUỐI
Chúng ta nói dối về việc chúng ta thấy cảm động như thế nào, bởi những điều được cho là không phải mối quan tâm của những người trưởng thành bận rộn: cảnh tượng một đứa bé cùng với cha mẹ bước đi tay trong tay; bầu trời buổi hoàng hôn; gương mặt một người lạ trên đường; một bộ phim dở với kết thúc vô cùng có hậu; một hình ảnh về gia đình của chúng ta trong những thời kỳ hạnh phúc hơn ở nhiều thập niên trước. Chúng ta che đậy việc ẩn bên dưới cái vẻ bề ngoài người lớn, tự tin, nghiêm nghị thường thấy là một đứa trẻ mau nước mắt và trầm lặng.
SỰ LO LẮNG
Chúng ta nói dối về việc phải lo lắng thường xuyên như thế nào để sống còn, sợ hãi những trách nhiệm mà ta đã gánh lấy ra sao, mơ hồ đến thế nào về con đường của chúng ta và chúng ta ít hiểu biết ra sao ngay cả trong những thời khắc mà chúng ta có vẻ có thẩm quyền và năng lực. Có thể trong một vài tâm trạng nào đó, chúng ta ao ước được thốt ra một lời tuyệt vọng “Tôi không biết…” khi nó xảy đến với chúng ta.
BẢN NĂNG TÌNH DỤC
Chúng ta nói dối về phần lớn những gì khiến chúng ta bị kích thích – và về rất nhiều những thứ dù thật sự không nhưng rõ ràng là nên. Chúng ta nói dối về những chi tiết gợi dục mà chúng ta luyện tập trong tâm trí một mình vào đêm khuya và những giấc mơ ngoại tình cùng tồn tại bên cạnh những cam kết công khai của chúng ta.
SỰ HÀI LÒNG
Chúng ta giả vờ vui vẻ khi chơi trượt tuyết hay khi đến các câu lạc bộ đêm, khi xem biểu diễn ở nhà hát và khi đọc quyển tiểu thuyết dài đạt giải thưởng quan trọng. Chúng ta giả vờ yêu quý những người bạn. Chúng ta nói dối về việc cảm thấy buồn chán như thế nào. Và chúng ta cố hết sức để không thừa nhận về những gì chúng ta thực sự thích làm: ở lì trong nhà, ăn những món lạ một mình trong bếp vào buổi tối theo một cách gớm ghiếc, âm mưu trả đũa, không gặp gỡ ai, lãng phí thời gian, mua sắm thiết bị phụ tùng và tìm kiếm tin tức của người yêu cũ hay những bạn học thuở xa xưa.
Trong quá trình đó, một cách không cố ý, chúng ta duy trì một thế giới mà trong đó tất cả mọi người khác đều phải dối trá cùng với chúng ta. Bởi vì chúng ta ai cũng ngăn bản thân không nói ra sự thật, nên cái giá của việc phá vỡ lớp vỏ bọc vẫn luôn ở mức cao không tưởng. Chúng ta thông đồng trong một âm mưu lớn cho rằng tình yêu, tình dục, công việc, đời sống gia đình, bạn bè và các kỳ nghỉ là thứ mà ta biết, trong trái tim ta, chúng đơn giản không phải là như thế. Chúng ta vẫn còn ở điểm bắt đầu của bất kì một năng lực tổng hợp nào để thừa nhận những mảnh cơ bản của cuộc đời thật sự ra sao.
Một sự thiếu thốn tình thương giữ chân ta lại. Chúng ta là những kẻ dối trá nhạy cảm bởi vì đâu đó trong quá trình được dạy dỗ, chúng ta đã không thể tiếp thu những ý thức mạnh khỏe mà chúng ta có thể chấp nhận được về bản chất và là chủ yếu. Không ai nói với lòng tin đủ chắc chắn rằng chúng ta đã được cho phép. Chúng ta đã được dạy những bài học có sức thuyết phục về việc làm thế nào để không nói rõ ra những suy nghĩ nguy hiểm hơn. Chúng ta đã trở thành những chuyên gia trong việc tuân theo luật lệ. Chúng ta đến để kết hợp giữa việc làm một người tốt và bình thường với việc làm một con người khác.
Tuy có thể sẽ thú vị hơn biết bao nhiêu nếu chúng ta dám tiến về phía trước để làm một kẻ can đảm nhỏ bé – và hình dung nhiều cuộc gặp gỡ như là những cơ hội để mạo hiểm chia sẻ những sự thật mới. Có thể chúng ta sẽ nhận ra rằng, bức tranh của chúng ta về những gì có thể đã xảy ra nếu chúng ta làm thế, đã bắt nguồn từ những bối cảnh lạc hậu và không liên quan: thời thơ ấu, đám bạn học đầu óc hạn hẹp, những kẻ bắt nạt rõ ràng, truyền thông xã hội… Học cách không giả dối sẽ không chỉ là lợi ích mang tính vị kỷ. Sự tổn thương của chúng ta sẽ mời gọi, và phục hồi, cho cả lợi ích của những người khác. Mỗi lời thú nhận mà chúng ta có thể tập hợp được sẽ cho phép những người đồng hành cùng ta bỏ đi phần nào sự cô đơn của riêng họ; mỗi bước tiến đến sự chân thật vĩ đại hơn sẽ đẩy chúng ta về phía một thế giới ít tách biệt và hổ thẹn hơn.
Về Bài Đăng:
Người dịch: Trần Dao Người biên tập: Lê Nhung
Hình thức dịch: Dịch & biên tập theo hình thức crowdsourcing tại www.compassion.vn/crowdsourcing
Về Compassion: www.compassion.vn/about
