22 thg 6, 202012 phút đọc

Trong Sự Giam Hãm - Sự Giải Phóng Tự Do Nào Chúng Ta Có Thể Tìm Thấy Khi Ở Một Mình, Trong Phòng?

Lời giới thiệu từ Compassion và người biên tập:
Khi mở mắt ra chào đời, chúng ta thích thú ngắm nhìn biết bao điều mới mẻ, phi thường mở ra trước mắt. Là những đứa trẻ trải qua chín tháng mười ngày nằm trong không gian chật chội trong bụng mẹ và hầu như chỉ giao tiếp nhiều nhất với mẹ mình, có lẽ vì thế nên chúng ta hào hứng với ánh sáng, không gian to rộng và biết bao con người mới lạ bên ngoài. Tìm hiểu và nhận thức thế giới bao la sôi động nằm bên ngoài những thứ gần gũi với mình, để tích góp thật nhiều trải nghiệm tuyệt vời muôn màu muôn sắc hiển nhiên là đúng đắn và làm chúng ta thấy tự do, rộng mở hơn.

Tuy nhiên bạn có biết chăng, có một thế giới ngược lại thẳm sâu ngay bên trong mỗi chúng ta vẫn chưa được khám phá hay có lẽ là nó bị chúng ta hờ hững bỏ quên lại trong hành trình chu du khắp thế giới. Có thể trong tình huống thử thách nào đó xảy đến và bạn cảm thấy thế giới bên ngoài bị "sụp đổ" hoặc tình huống khẩn cấp cần cách ly toàn xã hội như đợt dịch virus covid vừa rồi chẳng hạn, bạn bị buộc phải quanh quẩn trong một không gian hạn chế tại nhà hay trong phòng mình thì điều gì được khơi lên trong mỗi người? 

Bạn sẽ thấy tù túng, nghẹt thở, mất tự do vì bị "giam hãm" hay tìm thấy tự do dưới hình dạng mới? 
Tự do và hạnh phúc nào bạn sẽ khai mở ra trong hoàn cảnh chúng ta bị kiểm soát và giam hãm trong một không gian vật lý bó hẹp?
Đôi mắt mở to nhìn ra không gian vô tận, chúng ta sẽ nhìn thấy được  gì?
Đôi mắt nhắm lại nhìn vào nội tâm, chúng ta sẽ nhìn thấu được gì?

Vào những năm của thập niên 1650, nhà triết học và toán học người Pháp Blaise Pascal đã ghi lại một trong những câu cách ngôn kỳ lạ nhất mọi thời đại:

"Nguyên nhân duy nhất khiến một người không hạnh phúc là vì anh ta không thể ở yên trong phòng."

Thật vậy ư? Chắc hẳn việc phải ở yên trong một căn phòng giống như một hình thức tra tấn tâm lý đặc biệt mới mẻ nào đó? Điều gì có thể tra tấn tinh thần con người hơn là phải đối mặt với bốn bức tường khi ở ngoài kia là cả một hành tinh rộng lớn đang chờ được khám phá?

Chưa hết, ý tưởng của Pascal đã thách thức một trong những niềm tin lớn nhất của chúng ta: rằng chúng ta phải luôn đến những nơi xa lạ để cảm nhận và khám phá những điều mới mẻ và đáng giá. Điều gì sẽ xảy ra nếu trên thực tế, đã có một kho tàng bên trong chúng ta? Điều gì sẽ xảy ra nếu trong bộ não của chính chúng ta đã tích lũy đủ những trải nghiệm đầy cảm hứng, yên bình và thú vị cho ta sống trọn hàng chục đời người? Điều gì sẽ xảy ra nếu vấn đề thực sự của chúng ta không đến mức buộc chúng ta phải đi tới tận cùng trời cuối đất - nhưng ta lại không biết làm thế nào để tận dụng tối đa những gì đã có sẵn trong tay?

Bị giam hãm ở nhà mang đến nhiều lợi ích kỳ lạ. Đầu tiên là một cơ hội để ta có thể suy nghĩ. Dù bạn có thể không tin, nhưng ít người trong chúng ta có được suy nghĩ độc lập, nguyên bản và liều lĩnh để có thể vực dậy tinh thần chúng ta và đưa cuộc sống tiến phía trước. Những ý tưởng mới nảy sinh khi chúng ta phiêu du nhiều hơn trong tâm trí trong lúc nằm trên ghế sofa có thể đe dọa hiện trạng tinh thần của chúng ta. Chẳng hạn như có một suy nghĩ độc đáo có thể làm chúng ta thấy mình như xa lạ với điều những người xung quanh ta thường nghĩ là hiển nhiên. Hoặc nó có thể giúp ta nhận thức rằng chúng ta đã theo đuổi cách tiếp cận sai lầm đối với một vấn đề quan trọng trong cuộc sống trong một thời gian dài. Nếu chúng ta nghiêm túc đưa ra một ý tưởng mới, chúng ta có thể phải từ bỏ một mối quan hệ, rời bỏ công việc, ngưng giao du với một người bạn, xin lỗi ai đó, suy nghĩ lại về xu hướng tính dục của mình hoặc phá vỡ những thói quen.

Dù vậy, một khoảng thời gian suy nghĩ yên tĩnh trong phòng mang đến một cơ hội để tâm trí có thể sắp xếp lại và hiểu chính nó. Những nỗi sợ hãi, oán giận và hy vọng trở nên dễ dàng để được gọi tên; chúng ta ngày càng ít sợ hãi về những điều trong của tâm trí của chính mình - và ít phẫn nộ hơn, bình tĩnh hơn và xác định rõ ràng hơn hướng đi của mình. Chúng ta bắt đầu, bằng từng bước loạng choạng, để hiểu về bản thân mình tốt hơn một chút.

Một điều khác chúng ta có thể làm trong phòng riêng của mình là gợi nhớ lại những chuyến đi mà chúng ta đã trải qua. Đây không phải là một ý tưởng hợp thời. Hầu hết thời gian, chúng ta được khuyến khích trải nghiệm những chuyến du lịch mới. Ý tưởng tạo ra một cuộc hành trình lớn ôn lại ký ức nghe có vẻ hơi lạ - thậm chí là có chút buồn buồn. Đây là một điều đáng tiếc rất lớn. Chúng ta cực kỳ bất cẩn trong việc bảo quản quá khứ của chính mình. Chúng ta cất giữ những thời khắc quan trọng đã xảy ra ở phía sau cánh tủ tâm trí và không mong đợi được gặp lại chúng.

Nhưng sẽ ra sao nếu chúng ta thay đổi thứ bậc ưu tiên một chút và cho rằng việc đắm mình thường xuyên trong ký ức của những chuyến du lịch có thể là một phần quan trọng của những gì có thể nâng đỡ tinh thần và an ủi chúng ta - và có lẽ đó là hình thức giải trí linh hoạt và rẻ tiền nhất. Chúng ta nên nghĩ rằng mình gần như được hưởng một đặc ân khi ngồi ở nhà và suy ngẫm về chuyến du lịch đến một hòn đảo mà chúng ta đã từng đi bằng trí tưởng tượng của mình như thể thực sự lặn lội đến hòn đảo với chính cơ thể cồng kềnh của chúng ta.

Bỏ mặc những ký ức của chính mình, chúng ta là những 'đứa trẻ hư' khi chỉ vắt kiệt một phần niềm vui từ những trải nghiệm và sau đó ném chúng sang một bên để tìm cảm giác hồi hộp mới. Một trong những lý do tại sao chúng ta cảm thấy cần rất nhiều trải nghiệm mới có thể đơn giản là vì chúng ta quá tệ trong việc cảm thụ sâu sắc những gì chúng ta đã có.

Chúng ta không cần kỹ thuật gì nhiều để tập trung hơn vào ký ức của mình. Chúng ta chắc chắn không cần đến một chiếc máy ảnh nào cả. Đã có một chiếc máy ảnh trong tâm trí của chúng ta: nó luôn luôn bật, nó bắt giữ lấy từng khoảnh khắc chúng ta trải qua. Những khối kinh nghiệm khổng lồ vẫn còn đó trong đầu chúng ta, nguyên vẹn và sống động, chỉ chờ chúng ta tự hỏi mình những câu hỏi như: "Chúng ta đã đi đâu sau khi hạ cánh?" Hoặc "Bữa sáng đầu tiên như thế nào?". Những trải nghiệm đó không hề biến mất, chỉ là chúng không còn mở ra ngay trước mắt chúng ta. Chúng ta có thể sống lại với rất nhiều điều từng mang đến sự thích thú cho ta chỉ đơn giản thông qua nghệ thuật của sự gợi nhớ. Chúng ta thao thao bất tuyệt về thực tế ảo. Tuy nhiên, chúng ta không cần những thiết bị tiện ích đó. Chúng ta có những cỗ máy thực tế ảo tốt nhất đã ở sẵn trong đầu. Chúng ta có thể - ngay bây giờ - nhắm mắt lại và đi vào bên trong tâm trí, và nán lại giữa những điều tuyệt vời nhất và và làm sống lại từng chút từng chút một quá khứ của chúng ta.

Chúng ta có xu hướng đi du lịch vì một niềm tin cơ bản rằng đương nhiên trực tiếp ngắm nhìn cảnh vật phải đẹp hơn hình ảnh trong tâm trí mà chúng ta mường tượng ra ở nhà. Nhưng cách mà tâm trí của chúng ta hoạt động lại không như vậy, chúng ta sẽ chiêm nghiệm tốt hơn khi chúng ta hối tiếc vì không thể đi bất cứ nơi nào: sẽ luôn có sự khác biệt về "ống kính nhìn nhận" giữa chúng ta và điểm đến mà chúng ta đi tới, một thứ gì đó rất khó khăn và ngột ngạt như để phần nào làm suy yếu mục đích của việc rời khỏi nhà ngay từ đầu, cụ thể là: vì chính chúng ta. Bởi một lỗi không thể tránh khỏi, chúng ta đưa mình đến mọi điểm đến mà chúng ta muốn tận hưởng. Điều này cũng có nghĩa là mang theo quá nhiều hành lý tâm trí khiến chúng ta trở nên kiệt sức ngày này qua ngày khác: tất cả những lo lắng, hối tiếc, bối rối, tội lỗi, khó chịu và tuyệt vọng. Khi chúng ta hình dung một chuyến đi tại nhà trong vài phút, những điều tiêu cực 'xấu xí' về bản thân ấy sẽ không hiện hữu. Trong trí tưởng tượng, chúng ta có thể tận hưởng những quan điểm đẹp đẽ, tinh khiết. Nhưng ở đó, dưới chân ngôi đền vàng hoặc cao tít trên ngọn núi phủ đầy thông, chúng ta đứng lên để thấy rằng có rất nhiều "chúng ta" đã xâm nhập vào các viễn cảnh của chính mình. Chúng ta phá hỏng các chuyến đi của mình bằng một thói quen cố hữu là kéo chính mình mải miết đi theo chúng. Có một điều trớ trêu về công việc: sự lao động to lớn của việc đưa bản thân đến một vị trí nào đó sẽ không nhất thiết phải đưa chúng ta đến gần hơn với bản chất của những gì chúng ta tìm kiếm. Chúng ta nên nhắc nhở bản thân rằng mình có thể đã tận hưởng điều tốt nhất mà bất kỳ nơi nào mang đến chỉ đơn giản bằng cách suy nghĩ về nó.

Hãy bàn luận về một người Pháp khác với triết lý cơ bản có thể so sánh được. Vào mùa xuân năm 1790, một nhà văn hai mươi bảy tuổi tên là Xavier de Maistre đã tự nhốt mình ở nhà và quyết định nghiên cứu những điều kỳ diệu và vẻ đẹp của những gì nằm gần mình nhất, anh đặt tên quyển sách miêu tả những gì anh ta đã nhận thấy là "A Journey Round my Room".

Cuốn sách là một câu chuyện mộc mạc nhưng cuốn hút. De Maistre khóa cửa và thay một bộ đồ ngủ phối màu hồng và xanh. Không cần hành lý, anh ta đi "du lịch" đến chiếc ghế sofa - món đồ nội thất lớn nhất trong phòng, nhìn nó bằng đôi mắt mới mẻ và trân trọng một lần nữa. Anh ngưỡng mộ sự tao nhã của chân ghế và nhớ lại những giờ phút vui vẻ mà anh đã trải qua trên những chiếc đệm của nó, mơ về tình yêu và thành công trong nghề nghiệp. Từ ghế sofa, de Maistre theo dõi chiếc giường của mình. Một lần nữa, từ một vị trí thuận lợi của người lữ khách, anh ta học cách trân trọng món đồ nội thất phức tạp này. Anh cảm thấy biết ơn về những đêm anh đã ngủ trên đó và tự hào rằng tấm ga trải giường rất phù hợp với bộ đồ ngủ của. "Tôi khuyên mọi người đàn ông nên có được cho mình chiếc khăn trải giường màu hồng và trắng", ông viết, vì đây là những màu sắc mang đến cảm giác yên ổn và dễ chịu cho người hay khó ngủ.

Tuy có tính khôi hài, tác phẩm của de Maistre xuất phát từ một cái nhìn sâu sắc và gợi mở: rằng niềm vui mà chúng ta có được từ các chuyến đi có lẽ phụ thuộc nhiều vào suy nghĩ ta mang hơn là điểm đến mà chúng ta đi tới. Giá mà chúng ta có thể áp dụng một tư duy trải nghiệm du lịch trong phòng riêng và các khu vực lân cận, ta sẽ thấy những nơi này trở nên thú vị không kém các vùng đất nước ngoài. Thế thì một tư duy trải nghiệm du lịch là gì? Khả năng cảm thụ, trân trọng và lòng biết ơn có thể là đặc điểm chính của nó. Và điều quan trọng nhất là, tư duy này không cần phải chờ đợi một chuyến đi xa xôi mới triển khai được.

Đi bộ là loại hành trình đơn giản nhất mà chúng ta có thể thực hiện. Nó đóng vai trò trong với một kỳ nghỉ tiêu biểu như một cây bonsai làm đối với khu rừng. Nhưng ngay cả khi chỉ là tám phút dạo xung quanh khu phố hoặc công viên gần nhà, đi bộ đã là một hành trình mang đến nhiều chủ đề du lịch lớn hơn - đó chính là phút giây hiện hữu.

Trong một chuyến đi như vậy, chúng ta có thể bắt gặp một bông hoa. Thật khó để có thể thưởng thức vẻ đẹp của một bông hoa khi ta bất cứ lúc nào cũng có thể du lịch đến lục địa khác. Có rất nhiều điều lớn hơn, vĩ đại hơn đáng được quan tâm về những tạo vật mỏng manh được chạm khắc tinh tế của thiên nhiên. Tuy nhiên, rất hiếm khi chúng ta được để mặc hoàn toàn với những bông hoa khi thế giới bị thu hẹp đáng kể và xung quanh là những nỗi buồn tẻ lan rộng. Hoa không còn giống như một sự xao lãng nhỏ nhoi từ một định mệnh phi thường, không còn là một sự xúc phạm đến tham vọng, mà là một niềm vui đích thực giữa những rắc rối, một lời mời đến nơi giải tỏa những lo lắng, một góc nghỉ ngơi nhỏ nhoi để hy vọng trong bộn bề khó khăn.

Hoặc trong một chuyến đi bộ, chúng ta có thể phát hiện ra một con vật nhỏ: một con vịt hoặc một con nhím. Cuộc sống của nó cứ tiếp diễn không can dự đến chúng ta. Chúng sống hoàn toàn dành cho mục đích riêng của mình. Các tập tính loài của nó đã không thay đổi trong nhiều thế kỷ. Chúng ta có thể đang nhìn chăm chú vào nó nhưng nó lại không có một chút tò mò nào con người chúng ta; từ quan điểm của nó, chúng ta bị cuốn vào khoảng trống mênh mông của những điều không thể biết được, không thể hiểu nổi. Một con vịt sẽ vui vẻ nhận lấy một miếng bánh từ một tên tội phạm giống như từ một thẩm phán tòa án tối cao; từ một tỷ phú như từ một kẻ phá sản; tính cá nhân của chúng ta bị mờ nhạt và, vào một số ngày nhất định, đó có thể là một sự khuây khỏa to lớn.

Khi chúng ta đi dạo quanh khu phố, tâm trí lại gợi nhắc về những chủ đề chúng ta đã không còn nhắc đến - thời thơ ấu, một giấc mơ kỳ lạ mà chúng ta có gần đây, một người bạn mà chúng ta đã không gặp trong nhiều năm, một nhiệm vụ lớn mà chúng ta luôn tự nhắc nhở mình cam kết thực hiện - sẽ nổi lên bề mặt ý thức. Về mặt vật lý, chúng ta hầu như không đi được bất kỳ khoảng cách nào, nhưng chúng ta lại lướt qua biết bao lãnh thổ tâm trí mênh mông. Một chốc lát sau, chúng ta lại quay trở về nhà. Không ai thấy chúng ta biến mất đi đâu cả, hoặc thậm chí không ai có thể nhận thấy rằng chúng ta đã ra ngoài. Tuy nhiên, chúng ta khác biệt một cách tinh tế: một phiên bản hoàn chỉnh hơn, có tầm nhìn hơn, can đảm hơn và giàu trí tưởng tượng hơn của chính chúng ta - mà ta đã biết rằng bằng cách nào đó mình sẽ trở nên như thế trước khi khôn ngoan bước ra thực hiện một hành trình bình dị nhất.

Một ngày nào đó chúng ta sẽ phục hồi các quyền tự do của mình. Thế giới sẽ lại là của chúng ta, chúng ta lại có thể tiếp tục những hành trình rong ruổi. Nhưng trong thời gian bị giam hãm, ngoài những bất tiện rõ ràng, chúng ta có thể học cách trân trọng một số thứ chúng ta được ban tặng khi mất đi tự do thường ngày vẫn có. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều nhà tư tưởng vĩ đại nhất thế giới đã dành thời gian một mình trong phòng của họ. Sự tĩnh lặng cho chúng ta một cơ hội để trân trọng rất nhiều những gì chúng ta thường thấy mà không bao giờ nhìn nhận toàn vẹn; và để hiểu những gì chúng ta đã cảm nhận nhưng chưa được xử lý đầy đủ.

Chúng ta không chỉ bị giam hãm; chúng ta cũng đã được ban cho đặc quyền có thể đi du lịch đến một loạt các lục địa xa lạ, đôi khi đáng sợ nhưng về cơ bản là tuyệt vời.

Khuyến cáo quan trọng về bài đăng: Các bài đăng trên Compassion.vn được thực hiện bằng cách sử dụng nguồn lực cộng đồng (được dịch lại từ các nguồn khác nhau hoặc do chuyên gia cộng tác viết) - Compassion luôn nỗ lực cải thiện chất lượng nội dung (bằng cách tối ưu hóa quy trình tại hotro.compassion.vn) và nâng cao tính chuyên môn (bằng cách cộng tác với chuyên gia tại: www.compassion.vn/expert). Tuy nhiên người đọc cần tự kiểm chứng lại thông tin và đặc biệt các bài đăng không thể thay thế các giải pháp cần chuyên môn khác như trị liệu, tham vấn, coaching... (bạn có thể tham khảo danh sách từ Compassion: www.compassion.vn/booking).