Soạn bởi: Joaquín Selva, Bc.S., Nhà Tâm Lý Học
Đồng Phụ Thuộc là cấu trúc tâm lý có liên quan đến mối quan hệ không lành mạnh với những người mà chúng ta thân thiết nhất. Ban đầu nó được cho là liên quan đến các gia đình có vấn đề về việc lạm dụng chất kích thích nhưng sau đó đã được nghiên cứu bao gồm cả các loại mối quan hệ rối loạn chức năng khác nữa.
Đọc tiếp để tìm hiểu về Đồng Phụ Thuộc là gì và nó có thể ảnh hưởng đến mọi người như thế nào, cách nhận ra các dấu hiệu của Đồng Phụ Thuộc và các nguồn lực để tìm hiểu và cách khắc phục tình trạng Đồng Phụ Thuộc.
Bài đăng bao gồm:
Rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc (Codependent Personality Disorder) là gì?
20 dấu hiệu của Đồng Phụ Thuộc
Các câu hỏi và bài kiểm tra về Đồng Phụ Thuộc
5 cuốn sách về Đồng Phụ Thuộc
Can thiệp vào sự Đồng Phụ Thuộc: 3 bài tập về Đồng Phụ Thuộc
Cha mẹ Đồng Phụ Thuộc: Hậu quả để lại cho trẻ
Rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc (Codependent Personality Disorder) là gì?
Ban đầu, thuật ngữ "Đồng Phụ Thuộc" được dùng để mô tả những người sống chung với nhau hoặc có quan hệ với một người nghiện ngập” (Lampis và cộng sự, 2017). Tuy nhiên, cách hiểu hiện đại về Đồng Phụ Thuộc hiện nay đề cập đến “một chứng nghiện mối quan hệ cụ thể được đặc trưng bởi sự bận tâm và Đồng Phụ Thuộc cực độ về — tình cảm, mối quan hệ xã hội và đôi khi là thể chất — vào một người khác”.
Khái niệm Đồng Phụ Thuộc vẫn áp dụng cho các gia đình có vấn đề lạm dụng chất kích thích nhưng cũng được sử dụng để chỉ các tình huống khác. Hậu quả chính của Đồng Phụ Thuộc là “những người Đồng Phụ Thuộc, bận rộn chăm sóc người khác mà quên chăm sóc bản thân, dẫn đến xao nhãng việc phát triển bản sắc riêng” (Knudson & Terrell, 2012).
Cermak (1986) cho rằng Đồng Phụ Thuộc nên được định nghĩa trong ấn bản tiếp theo của Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM), mượn các tiêu chí chẩn đoán từ nghiện rượu, rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc (DPD), rối loạn nhân cách ranh giới (BPD), nhân cách kịch tính, và thậm chí rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý (PTSD).
Lập luận này đã không thành công và DSM-III-R (bản sửa đổi tiếp theo) vẫn không bao gồm Đồng Phụ Thuộc như một chứng rối loạn nhân cách. DSM-5, phiên bản mới nhất của DSM, vẫn chỉ đề cập đến rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc DPD, không đề cập đến Đồng Phụ Thuộc.
Đồng Phụ Thuộc không chỉ trùng lặp với rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc DPD mà còn với rối loạn nhân cách ranh giới BPD, đó là một lý do khiến một số nghiên cứu bác bỏ ý kiến về Đồng Phụ Thuộc tạo nên chứng rối loạn nhân cách của chính nó. Tuy nhiên, một nghiên cứu cho thấy rằng trong khi những người Đồng Phụ Thuộc có một số trùng lặp với các triệu chứng rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc DPD và rối loạn nhân cách ranh giới BPD, thì cũng có những người có biểu hiện Đồng Phụ Thuộc mà không biểu hiện các triệu chứng của DPD và BPD (Knapek và cộng sự, 2017).
Đồng Phụ Thuộc có thể được phân biệt với rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc DPD vì những người Đồng Phụ Thuộc thì phụ thuộc vào (những) người cụ thể, trong khi những người bị rối loạn nhân cách Đồng Phụ Thuộc DPD lại phụ thuộc vào những người khác nói chung. Đồng Phụ Thuộc có thể được phân biệt với rối loạn nhân cách ranh giới BPD; trong khi rối loạn nhân cách ranh giới BPD bao gồm sự bất ổn trong các mối quan hệ giữa các cá nhân, nó không liên quan đến Đồng Phụ Thuộc vào người khác.
Tóm lại, Đồng Phụ Thuộc là một khái niệm tâm lý dùng để chỉ những người cảm thấy quá phụ thuộc vào những người thân yêu nhất định trong cuộc sống của họ và cảm thấy có trách nhiệm với cảm xúc và hành động của những người thân yêu đó. Đồng Phụ Thuộc không được công nhận là một chứng rối loạn nhân cách riêng biệt bởi bất kỳ phiên bản nào của DSM, kể cả DSM-5, phiên bản mới nhất.
Điều đó cho thấy rằng, nghiên cứu cho rằng mặc dù Đồng Phụ Thuộc trùng lặp với các rối loạn nhân cách khác, nhưng nó dường như tạo thành một cấu trúc tâm lý riêng biệt. Cách tốt nhất để tìm hiểu về Đồng Phụ Thuộc là xem xét một số dấu hiệu của Đồng Phụ Thuộc.
20 dấu hiệu của Đồng Phụ Thuộc
Đồng Phụ Thuộc thực sự trông như thế nào? Một số dấu hiệu có liên quan đến Đồng Phụ Thuộc bao gồm (Marks và cộng sự, 2012):
Lòng tự tôn thấp
Mức độ ái kỉ thấp
Rối loạn chức năng gia đình
Trầm cảm
Lo âu
Căng thẳng
Khả năng biểu đạt cảm xúc kém
Các dấu hiệu Đồng Phụ Thuộc khác bao gồm (Lancer, 2016; Mental Health America, n.d.):
Gặp khó khăn khi nói "Không"
Có ranh giới mong manh trong các mối quan hệ
Cảm thấy bắt buộc phải chăm sóc cho người khác
Có nhu cầu kiểm soát, đặc biệt là đối với người khác
Gặp khó khăn khi giao tiếp trung thực
Bị mắc kẹt vào những sai lầm
Cảm thấy cần được mọi người yêu thích
Cảm thấy cần phải luôn ở trong một mối quan hệ tình cảm
Từ chối chính nhu cầu, suy nghĩ và cảm xúc của mình
Có vấn đề về sự thân mật với người khác
Nhầm lẫn giữa tình yêu và sự thương hại
Có nỗi sợ bị bỏ rơi
Các câu hỏi và bài kiểm tra về Đồng Phụ Thuộc
Sự biểu hiện đơn giản của các dấu hiệu trên không có nghĩa là ai đó là một người Đồng Phụ Thuộc, nhưng một số lượng lớn các dấu hiệu này có thể cho thấy xu hướng Đồng Phụ Thuộc. Một cách để làm điều này là làm các bài kiểm tra Đồng Phụ Thuộc, như sau:
Bản kiểm kê đánh giá tình trạng đồng Đồng Phụ Thuộc Friel từ Mental Health America ở Bắc Kentucky và Tây Nam Ohio (1985)
Bài kiểm tra này bao gồm 60 câu hỏi đúng - sai. Điểm dưới 20 là ít cần lưu tâm, điểm từ 21-30 là mức lưu tâm vừa phải, điểm từ 31-45 là mức độ lưu tâm vừa phải cho đến nghiêm trọng và điểm trên 46 cho thấy mức độ lưu tâm ở mức độ nghiêm trọng.
Kiểm tra Đồng Phụ Thuộc từ Hamrah
Bài kiểm tra này bao gồm 26 câu hỏi có-hoặc-không đơn giản có thể giúp một người bắt đầu suy nghĩ về Đồng Phụ Thuộc vào các mối quan hệ của chính họ. Trả lời có cho năm câu hỏi trở lên cho thấy rằng người tham gia kiểm tra có thể là một người Đồng Phụ Thuộc.
Đây không phải là một chẩn đoán chuyên nghiệp, nhưng nó là một cách tốt để bắt đầu đánh giá các hành vi Đồng Phụ Thuộc trong cuộc sống của một người.
Bạn có phải là một người Đồng Phụ Thuộc ở trong một mối quan hệ?
Bài viết này từ WebMD đóng vai trò như một loại câu hỏi mở về việc liệu một người có ở trong mối quan hệ Đồng Phụ Thuộc hay không và các gợi ý về việc cần làm tiếp theo. Với các câu hỏi từ các nhà tâm lý học, nó đưa ra một vài dấu hiệu của các mối quan hệ Đồng Phụ Thuộc vào nhau để khiến người đọc suy nghĩ về việc liệu mối quan hệ của họ có Đồng Phụ Thuộc hay không.
Đặc điểm tính cách của những người Đồng Phụ Thuộc
Một danh sách kiểm tra của Melody Beattie bao gồm hơn 200 mục đã được điều chỉnh thành một phiên bản ngắn hơn, được gọi là Danh sách kiểm tra Đồng Phụ Thuộc của Beattie, đã được sử dụng trong nghiên cứu được đánh giá ngang hàng về Đồng Phụ Thuộc (Wells và cộng sự, 1999).
Không có thang đo nào xác định mức độ Đồng Phụ Thuộc của người tham gia, vì nó còn tùy thuộc vào ngữ cảnh và một loạt các hành vi hay suy nghĩ trong một khuôn khổ của sự Đồng Phụ Thuộc.
5 cuốn sách về Đồng Phụ Thuộc
Đối với những người muốn tìm hiểu thêm về Đồng Phụ Thuộc, đây là một số cuốn sách tuyệt vời nói về Đồng Phụ Thuộc. Những cuốn sách này đặc biệt hữu ích cho những người lo sợ rằng họ Đồng Phụ Thuộc vào nhau và muốn vượt qua sự Đồng Phụ Thuộc của họ.
1. Codependency For Dummies – Darlene Lancer (2015). 2nd Edition.
Cuốn sách này, được viết bởi một nhà trị liệu hôn nhân và gia đình, có thể là một lời giới thiệu tuyệt vời về Đồng Phụ Thuộc cho những người không biết một chút gì về Đồng Phụ Thuộc.
Cuốn sách hướng đến những người nghĩ rằng họ có thể là người Đồng Phụ Thuộc và bao gồm một số mẹo hữu ích mà người ta có thể thực hiện để phá vỡ sự Đồng Phụ Thuộc của họ.
2. The Language of Letting Go: Daily Meditations for Codependents – Melody Beattie
Cuốn sách này, của chuyên gia về Đồng Phụ Thuộc Melody Beattie, là một cuốn cẩm nang dành cho những người Đồng Phụ Thuộc.
Cuốn sách này chứa đầy những bài thiền định hàng ngày và tập trung vào lòng tự tôn, sự chấp nhận, sức khỏe và sự phục hồi. Đây là một lựa chọn tốt cho bất kỳ ai biết rằng họ là người Đồng Phụ Thuộc và muốn làm điều gì đó với nó.
3. Breaking Free of the Co-Dependency Trap – Janae B. Weinhold Ph.D., Barry K. Weinhold, & John Bradshaw (2008)
Cuốn sách của một cặp vợ chồng nhà tâm lý học nói về Đồng Phụ Thuộc và cách thoát khỏi nó. Trước tiên, các tác giả thảo luận về cách Đồng Phụ Thuộc phát triển ở con người và thời thơ ấu của một người cuối cùng có thể dẫn đến Đồng Phụ Thuộc như thế nào. Sau đó, các tác giả tập trung vào việc giúp người đọc thoát khỏi Đồng Phụ Thuộc. Đây là một lựa chọn tốt cho bất kỳ ai muốn hiểu Đồng Phụ Thuộc của họ, không chỉ là cách khắc phục nó.
4. The Everything Guide to Codependency: Learn to recognize and change codependent behavior – Jeniffer Sowle (2014)
Cuốn sách này của một nhà tâm lý học lâm sàng nhằm mục đích giúp những người nghĩ rằng họ là một người Đồng Phụ Thuộc. Trong đó, tác giả giúp người đọc nhận ra các dấu hiệu Đồng Phụ Thuộc trong hành vi của chính họ (và hành vi của những người xung quanh họ), sau đó giúp người đọc làm việc thông qua các hành vi Đồng Phụ Thuộc hoặc các hành vi họ cho phép, cũng như các hành vi Đồng Phụ Thuộc hoặc cho phép của nửa kia.
Đây là một lựa chọn tốt để học cách nhận ra Đồng Phụ Thuộc vào một người, cũng như học cách xác định và tránh các hành vi Đồng Phụ Thuộc vào nhau trong tương lai.
5. You’re Not Crazy – You’re Codependent: What Everyone Affected by Addiction, Abuse, Trauma or Toxic Shaming Must know to have peace in their lives – Jeanette Elisabeth Menter (2012)
Cuối cùng, cuốn sách này được viết bởi một người đã phải đối mặt với Đồng Phụ Thuộc trong cuộc sống của chính họ. Nó nhằm mục đích giúp những người đã từng có trải nghiệm đau thương trong quá khứ của họ tìm ra liệu một số vấn đề của họ có bắt nguồn từ Đồng Phụ Thuộc hay không. Sau đó, đối với những người đang trải qua Đồng Phụ Thuộc, cuốn sách cung cấp nhiều cách khác nhau để vượt qua nó.
Can thiệp vào sự Đồng Phụ Thuộc: 3 bài tập về Đồng Phụ Thuộc
Những cuốn sách có thể là nguồn tài nguyên vô giá, nhưng có thể mất một thời gian để đọc hết chúng. Đối với những người muốn bắt đầu ngay lập tức, đây là một số bài tập hữu ích để tìm hiểu về Đồng Phụ Thuộc, cũng như cách điều trị và khắc phục nó.
1. Bảng câu hỏi về Đồng Phụ Thuộc - Codependency Questionnaire
Bảng câu hỏi về Đồng Phụ Thuộc này là một lựa chọn tốt để có một cái nhìn tổng quan ngắn gọn về các hành vi và cảm xúc phổ biến liên quan đến Đồng Phụ Thuộc. Nó bao gồm 20 mục được thiết kế để mọi người nghĩ về Đồng Phụ Thuộc vào nhau trong cuộc sống của chính họ. Mặc dù không thể thay thế cho chẩn đoán lâm sàng, nhưng nó có thể là một điểm khởi đầu tốt.
2. Thay đổi khuôn mẫu Đồng Phụ Thuộc
Bài tập này là một cách hữu ích để xác định một số khuôn mẫu, xu hướng cảm xúc và hành vi có liên quan đến Đồng Phụ Thuộc. Nó đối lập với những cách không lành mạnh mà những người có quan hệ Đồng Phụ Thuộc nghĩ về bản thân với những cách nghĩ lành mạnh hơn mà mọi người nghĩ về chính họ. Bài tập này là một cách hữu ích để thay đổi các mẫu suy nghĩ và hành động để bắt đầu phục hồi từ Đồng Phụ Thuộc.
Cuối cùng, tài liệu về Mối quan hệ Đồng Phụ Thuộc - Niềm tin, Thuộc tính và Kết quả là một danh sách kiểm tra ngắn gọn, không chính thức được chia thành các mục: các niềm tin lệch lạc, thuộc tính và kết quả của các hành vi Đồng Phụ Thuộc trong mối quan hệ. Mặc dù không phải là một bài kiểm tra chính thức, nhưng đây là một cách tốt để đánh giá các hành vi và suy nghĩ Đồng Phụ Thuộc trong các tương tác giữa các cá nhân với nhau, nói chung là trong cuộc sống.
Điều này đi sâu vào các khuôn mẫu và hành vi suy nghĩ lành mạnh so với Đồng Phụ Thuộc.
Cha mẹ Đồng Phụ Thuộc: Hậu quả để lại cho trẻ
Đồng Phụ Thuộc ban đầu được coi là một chứng rối loạn ảnh hưởng đến con cái và vợ chồng của những người nghiện rượu và lạm dụng chất kích thích. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra rằng Đồng Phụ Thuộc lẫn nhau không chỉ xảy ra với con cái (hoặc vợ / chồng) của những người nghiện rượu, vì nhiều loại khó khăn trong gia đình có thể dẫn đến tình trạng Đồng Phụ Thuộc lẫn nhau (Cullen & Carr, 1999). Trên thực tế, việc có cha mẹ Đồng Phụ Thuộc cũng có thể dẫn con đến Đồng Phụ Thuộc.
Điều này là do xu hướng rằng những người đã được “phụ mẫu hóa” (ND: phụ mẫu hóa là quá trình đảo ngược vai trò, theo đó một đứa trẻ có nghĩa vụ đóng vai trò như cha mẹ đối với cha mẹ hoặc anh chị em của chúng. Trong những trường hợp cực đoan, đứa trẻ được sử dụng để lấp đầy khoảng trống trong đời sống tình cảm của người bị thiếu vắng) từ khi còn nhỏ có nhiều khả năng bị Đồng Phụ Thuộc hơn (Wells và cộng sự, 1999). Điều này thường là do cha mẹ không được đáp ứng nhu cầu phát triển của bản thân khi họ lớn lên.
Vì những đứa trẻ Đồng Phụ Thuộc này lớn lên không được đáp ứng nhu cầu phát triển của chúng, điều này có thể tạo ra một vòng tròn Đồng Phụ Thuộc được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Đồng Phụ Thuộc có thể đặc biệt có hại cho cha mẹ của những đứa trẻ nghiện ngập (Theo Chương trình Điều trị Clearview). Cha mẹ Đồng Phụ Thuộc của những đứa trẻ nghiện ngập có thể khiến con họ nghiện ngập, ngay cả khi họ nghĩ rằng mình đang giúp chúng.
Đây là một trong những cách mà Đồng Phụ Thuộc có thể đặc biệt khó khăn - những người có xu hướng này thường tin rằng họ đang có ích hoặc rằng hành động của họ là cần thiết cho người kia trong mối quan hệ. Tuy nhiên thực tế là ngược lại.
Phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho Đồng Phụ Thuộc là sử dụng liệu pháp trị liệu, cho dù là trị liệu nhóm hay trị liệu cá nhân, để hiểu những cách mà ai đó cảm thấy họ phải quan tâm đến trạng thái cảm xúc của người khác.
Bản thân chúng ta có thể khó mà tự xác định được, vì vậy nhờ một chuyên gia tâm lý hỗ trợ giúp chúng ta gỡ rối những vấn đề trong mối quan hệ này có thể là điều quan trọng.
Lời nhắn cho bạn
Trong nhiều năm, khái niệm về Đồng Phụ Thuộc đã bị chỉ trích là không được xác định rõ ràng, nhưng trong vài thập kỷ qua, cấu trúc của Đồng Phụ Thuộc đã trở nên rõ ràng hơn và được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn, vì nó đã được gắn với cơ sở thực nghiệm.
Quan trọng nhất, Đồng Phụ Thuộc đã được công nhận là một mối quan hệ động lực ảnh hưởng đến những người có đủ loại sang chấn từ thời thơ ấu, không chỉ con cái hoặc vợ/chồng của những người nghiện rượu hoặc lạm dụng chất kích thích nữa.
Đối với những người Đồng Phụ Thuộc, có rất nhiều cách để vượt qua Đồng Phụ Thuộc. Ngoài việc tìm kiếm sự trợ giúp của chuyên gia, có rất nhiều bài tập và sách (chẳng hạn như những trang được nói đến ở trên) của những người đã vượt qua Đồng Phụ Thuộc. Điều quan trọng nhất cần nhớ là mặc dù mọi người đều có những người thân yêu và cảm thấy có trách nhiệm với những người thân yêu đó, nhưng điều đó có thể không tốt cho sức khỏe tinh thần khi một người đặt bản sắc cá nhân của mình phụ thuộc vào một người khác.
Cuối cùng, mọi người đều phải chịu trách nhiệm về hành động và cảm xúc của chính mình.
Kinh nghiệm của bạn với Đồng Phụ Thuộc là gì? Có những mối quan hệ nào trong cuộc sống của bạn mà bạn hoặc người khác có khuynh hướng Đồng Phụ Thuộc không? Hoặc mối quan hệ trong các bộ phim hay chương trình truyền hình có cho bạn thấy một ví dụ về các loại mối quan hệ kiểu này không?
Chúng tôi muốn nghe ý kiến đóng góp của bạn trong phần nhận xét bên dưới.
Về tác giả
Joaquín Selva, Bc.S., Nhà tâm lý học là một nhà nghiên cứu khoa học thần kinh hành vi và biên tập viên khoa học. Joaquín vừa là trợ lý giảng dạy vừa là trợ lý nghiên cứu và đã thực hiện các nghiên cứu, xuất bản ba bài báo được bình duyệt. Kể từ đó, công việc của anh ấy bao gồm viết cho trang PositivePsychology.com và làm biên tập viên tiếng Anh cho các bài báo học thuật do những người nói tiếng Anh không phải là bản ngữ viết.
Thông Tin Về Bài Đăng:
Nguồn bài dịch từ trang gốc (Bài gốc tiếng Anh): https://positivepsychology.com/codependency-definition-signs-worksheets/
Đội ngũ sản xuất:
Người dịch: Trang ; Người biên tập: Phạm Đại Bàng
Hình thức sản xuất nội dung: Dịch & biên tập theo hình thức crowdsourcing - sử dụng nguồn lực cộng đồng tại www.compassion.vn/crowdsourcing. Cộng tác sản xuất nội dung tại đây.
